Archief Gemeente Sluis gaat verhuizen naar Middelburg

SLUIS, 23 mei 2025 – De gemeenteraad van Sluis heeft gisteravond het besluit genomen om het archief naar Middelburg te verhuizen.
Heeft u geen tijd of zin om de video van de raadsvergadering te bekijken of het artikel te lezen download of beluister dan de podcast gemaakt van onze externe redactie waarin u in 6-tal minuten wordt bijgepraat over de gang van zaken rondom de beslissende raadsvergadering over het archief.

Beluister podcast

De gemeenteraad behandelde op donderdag 22 mei 2025 een raadsvoorstel over het beschikbaar stellen van financiële middelen voor de verhuizing, het beheer en het toezicht van het gemeentearchief. Hierbij waren twee amendementen ingediend.

1. Amendement 1 (PvdA, SP, Forum voor Democratie): Dit amendement was gericht op het behoud van het gemeentearchief op de huidige locatie. Het pleitte ervoor om opnieuw het gesprek aan te gaan over de grondruilovereenkomst. Dit amendement werd echter door de wethouder “niet uitvoerbaar” geacht en door het college “ontraadt”. Bij stemming werd dit amendement verworpen met 11 stemmen tegen en 8 stemmen voor
   
2. Amendement 2 (CDA, VVD, Sluislokaal): Dit amendement erkende de noodzaak om de gesloten contracten te respecteren. Het was gericht op het bereiken van het “meest haalbare” resultaat gegeven de situatie. Het amendement verzocht het college om aan de slag te gaan om te kijken hoe aan de voorwaarden en wensen van onder andere de heemkundige kring voldaan kon worden en zoveel mogelijk te behouden als mogelijk is. Dit amendement werd door de wethouder “uitvoerbaar” geacht. Bij stemming werd dit amendement aanvaard met 17 stemmen voor en 2 stemmen tegen.
   
   Onderdelen die in het amendement en de discussie die aan bod kwamen, en waarover de wethouder uitleg gaf, betroffen onder meer het digitaliseren van stukken van het Vrije van Sluis (ingeschatte kosten rond de €91.000 tot €100.000, uitvoerbaar in 2025) en het in overleg met de heemkundige kring adresseren van wensen rond notulen en rekeningen (ingeschatte kosten tussen €60.000 en €200.000).
   
3. Het geamendeerde voorstel: Na aanvaarding van het tweede amendement, werd het oorspronkelijke raadsvoorstel, zoals gewijzigd door dit amendement (het geamendeerde voorstel), in stemming gebracht. Dit geamendeerde voorstel werd aanvaard met 14 stemmen voor en 5 stemmen tegen.

Concluderend is besloten dat het gemeentearchief zal verhuizen. Het oorspronkelijke raadsvoorstel voor financiële middelen voor de verhuizing werd aangenomen, maar wel gewijzigd door het amendement van CDA, VVD en Sluislokaal. Dit betekent dat de verhuizing doorgaat, maar dat het college zich moet inspannen om, binnen de kaders van de gesloten overeenkomsten (zoals de grondruil met Zorgzaam), zoveel mogelijk lokaal te behouden of toegankelijk te maken, onder andere door digitalisering van specifieke collecties en in overleg met de heemkundige kring. De wens om het archief op de huidige locatie te behouden werd verworpen.

Op basis van de inbreng tijdens de raadsvergadering kunnen we afleiden waar de belangen voor de regio en de burgers liggen, en hoe het proces rondom de verhuizing van het archief als misleidend werd ervaren, met name door de indieners van het eerste amendement (PvdA, SP, Forum voor Democratie).

Belangen voor de Regio en Burgers:

De voornaamste belangen die door diverse raadsleden, met name de indieners van het eerste amendement en medestanders, naar voren werden gebracht, draaien om het behoud van het gemeentearchief binnen de gemeente Sluis.
Dit wordt gezien als essentieel voor het behouden van het lokale cultureel erfgoed en de tastbare geschiedenis van de regio. Het archief bevat de geschiedenis van 19 voormalige gemeentes en vertegenwoordigt jarenlange inzet van lokale vakmensen en heemkundigen.

Er is een duidelijk emotioneel belang en een sterke wens van inwoners dat dit erfgoed niet vertrekt uit de gemeente. De Heemkundige Kring wordt specifiek genoemd als “de bewaker van onze geschiedenis” en een belangrijke partij wiens wensen cruciaal zijn. Het behoud op de huidige locatie werd gepresenteerd als een manier om gastvrij te zijn en jarenlang tegen een kale vlakte aankijken te voorkomen.

Het eerste amendement was direct gericht op het behoud van het archief op de huidige locatie en het opnieuw aangaan van het gesprek over de grondruilovereenkomst. De indieners voelen zich dit verplicht aan de inwoners die hier jarenlang voor gestreden hebben.

De indieners van het tweede, aangenomen, amendement (CDA, VVD, Sluislokaal) erkennen weliswaar de wens tot behoud, maar stellen dat de realiteit van gesloten contracten gerespecteerd moet worden. Hun amendement is gericht op het meest haalbare binnen die kaders, met name door het digitaliseren van specifieke stukken (zoals het Vrije van Sluis) en het tegemoetkomen aan de wensen van de Heemkundige Kring, om het archief toegankelijker te maken, ook al verhuist het fysiek.

Misleidend Proces (volgens indieners eerste amendement):

Vanuit het perspectief van de indieners van het eerste amendement (PvdA, SP, Forum voor Democratie) en enkele medestanders (zoals Lijst Babijn), is het proces rondom de noodzaak van de verhuizing niet transparant en misleidend verlopen. De kern van hun argument is dat de besluitvorming over de grondruil met Zorgzaam in januari 2022, die nu als reden wordt aangevoerd voor de sloop van het archiefgebouw en dus de verhuizing, niet expliciet vermeldde dat het gemeentearchief zou verhuizen naar Middelburg.

Mevrouw Claerhoudt (Forum voor democratie) stelt dat de grondruil werd gepresenteerd als een “technische” kwestie, maar “enorme culturele gevolgen” heeft.

Zij benadrukt dat pas in 2024 duidelijk werd dat de sloop van het archiefgebouw onderdeel was van het plan, terwijl dit nooit transparant aan de raad was voorgelegd bij de goedkeuring van de grondruil in januari 2022.

Na een zoektocht door de documenten van januari 2022 vond zij het woord “archief” 15 keer, maar de woorden “Middelburg” of “Zeeuws archief” nul keer; alleen een verwijzing naar een “regionaal archief”. Zij concludeert dat de raadsleden mogelijk “buiten de loep zijn gehouden” en dat de raad nooit expliciet heeft ingestemd met de fysieke verplaatsing naar Middelburg.

Het college beroept zich nu op afspraken van de grondruil die volgens hen niet expliciet betrekking hadden op het opheffen van de archieffunctie in Sluis en de verhuizing naar Middelburg. Dit gebrek aan expliciete vermelding in de oorspronkelijke stukken uit 2022 wordt gezien als een gebrek aan transparante besluitvorming en reden waarom er nu een vertrouwensvraag is.

De bestuurlijke passiviteit en structurele verwaarlozing van het archiefbeheer in de jaren voorafgaand, zoals het ontbreken van een archivaris sinds 20211…, wordt door mevrouw Claerhoudt en de heer Elfrink (SP) gezien als een “self-fulfilling prophecy” of “beleid via waarlozing” dat nu als excuus wordt gebruikt voor uitbesteding en verhuizing.

Samengevat voelen de indieners van het eerste amendement dat de eerdere besluitvorming over de grondruil, hoewel formeel goedgekeurd door de raad, onvoldoende duidelijk was over de consequenties voor het archief, waardoor de raad destijds niet volledig geïnformeerd was over de onvermijdelijkheid van de verhuizing die daaruit voortvloeide. Dit gebrek aan transparantie heeft volgens hen geleid tot de huidige situatie waarin lokale belangen en wensen rondom het behoud van het archief moeten wijken voor reeds gemaakte, maar destijds onduidelijk gecommuniceerde, afspraken.

Noot van de redactie
Vanuit een breder perspectief (hoewel niet expliciet benoemd in de discussie tijdens de raadsvergadering noch voorgaande raads- en commissievergaderingen) is het opmerkelijk dat Burgemeester Vermue, die de vergadering voorzit waarin wordt besloten het gemeentearchief naar het Zeeuws Archief te verhuizen, zelf een betaalde bestuursfunctie bekleedt bij diezelfde ontvangende instelling. Dit raakt aan de perceptie van onafhankelijkheid en mogelijke belangenverstrengeling, ook al bekleedt zij de functie “namens het Rijk”.

Verder werd in het hele traject door het college geen ambitie getoond voor alternatieven en meerwaarde voor burgerparticipatie terwijl in andere delen van Zeeland zoals bijvoorbeeld in Noord-Beveland wel de gelegenheid wordt ontwikkeld om lokaal in de geschiedenis te verdiepen.

Gemeenteraad Sluis (19 zetels)

De gemeenteraad van Sluis bestaat uit 19 zetels, verdeeld over de volgende partijen:

• Sluis Lokaal: 4 zetels
• VVD: 4 zetels
• PvdA: 3 zetels
• CDA: 3 zetels
• Nieuw Gemeente Belang: 1 zetel
• Lijst Babijn: 1 zetel
• GroenLinks: 1 zetel
• Forum voor Democratie: 1 zetel
• SP: 1 zetel

College van B&W

Het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Sluis bestaat uit:

1. Burgemeester: mr. M.M.D. (Marga) Vermue
   Tevens bezoldigd bestuurslid Zeeuws Archief
2. Wethouders:
   • M. (Marian) van Oostenbrugge-Bertou (Sluis Lokaal) – 1e loco-burgemeester
   • C. (Chris) Simons (VVD) – 2e loco-burgemeester
   • P.E.M. van de Vijver-van Deursen (CDA) – 3e loco-burgemeester
   • B. Van Assche (wethouder projecten) – 4e loco-burgemeester