Willem de Vries weet nog goed dat door muizen aangevreten archiefstukken met een kruiwagen in zijn werkruimte werden gedumpt. Het was overduidelijk: de gemeente Sluis had een archiefbewaarplaats nodig. Tien jaar na de bouw, verhuizen de stukken waarschijnlijk naar Middelburg. En dat doet de oud-archivaris pijn.
Bob Maes 26-03-25, 20:30
Willem de Vries (72) verhuist in 1990 van Krimpen aan den IJssel naar Oostburg. Hij gaat bij de toenmalige gemeente Oostburg aan de slag als archivaris en voelt zich al snel als een vis in het water. Dat Oostburg twintig keer meer archiefstukken heeft dan Krimpen aan den IJssel, helpt.
,,Toen ik begon, waren er allerlei problemen met de archiefstukken. Dat kwam door de gemeentelijke herindeling van 1970. Ze waren niet goed geïnventariseerd en opgeslagen. Het archief werd met een kruiwagen in mijn werkruimte gedumpt. Veel stukken kwamen rechtstreeks van zolders. Die zaten onder de duivenpoep, waren aangevreten door muizen.”
Oostburg heeft dringend behoefte aan een goed uitgeruste archiefbewaarplaats. Na een lange aanloop wordt die in 2015 geopend. Maar nu de Eenhoornstad een grote metamorfose wacht, verhuizen de archiefstukken hoogstwaarschijnlijk naar het Zeeuws Archief in Middelburg. De gemeenteraad neemt er donderdag een besluit over. Het gaat De Vries, die mede aan de wieg van het archief stond, nauw aan het hart.
Archief negentien gemeenten
De geschiedenis van het archief aan de Nieuwstraat, voert ver terug. De aanzet is in 2003, wanneer Sluis-Aardenburg zich bij Oostburg voegt. ,,Het archief van Sluis-Aardenburg was heel slecht. Alles lag opgeslagen in dozen in het oude gemeentehuis van Aardenburg. Ik zie mezelf nog over die dozen stappen.”
De gemeenteraad van – inmiddels – Sluis stelt een restauratieplan op en trekt er jaarlijks 100.000 euro voor uit. In 2018 is de klus geklaard. ,,Het archief van negentien voormalige gemeentes hebben we geïnventariseerd en digitaal toegankelijk gemaakt. Ontdaan van schimmels, paperclips en nietjes. Die zijn dodelijk voor oude stukken, want ze roesten als de hel.”
Omdat de archiefdepots van zowel Oostburg als Aardenburg sterk verouderd zijn, en gesprekken voor één Zeeuws-Vlaamse bewaarplaats in Terneuzen uiteindelijk op niets uitlopen, krijgt de Eenhoornstad in 2015, voor ongeveer een half miljoen euro, een hagelnieuw archief.
De Vries: ,,Ik durf te zeggen dat dit het modernste archief van Zeeland is, misschien wel van Nederland. Alles zit er in. Er is klimaatregeling, de luchtvochtigheid wordt bijgehouden en er is branddetectie. Breekt er buiten het gebouw brand uit, gaan de kleppen van de klimaatregelinstallatie automatisch dicht. Er staat voor 2000 strekkende meter aan archief. De kasten zijn elektronisch verrijdbaar.”
‘Archief kan daar niet blijven staan’
Hypermodern of niet, tien jaar na de opening is het waarschijnlijk einde verhaal. Dat komt door het Masterplan Oostburg, waardoor het centrum flink op de schop gaat. Het gemeentehuis gaat gedeeltelijk tegen de vlakte, om ruimte te maken voor (zorg)woningen en een nieuw verpleeghuis. Om de plannen mogelijk te maken, hebben de gemeente en ZorgSaam grond geruild. Daardoor staat het archief nu op het terrein van de zorgorganisatie.
Het archief op de huidige locatie behouden, is volgens het college van burgemeester en wethouders simpelweg niet mogelijk. ,,Het gebied eromheen wordt een grote bouwkavel. Er is geen water, riolering of stroom. Het kan daar niet blijven staan”, zegt wethouder Chris Simons.
Ook kan het archief niet meeverhuizen naar het nieuwe gemeentehuis aan de Torenweidelaan. De archiefstukken zouden tijdelijk elders, buiten de provincie, opgeslagen moeten worden. Daar ziet Sluis niets in. De gemeente ziet daarom maar één optie: het archief onderbrengen bij het Zeeuws Archief in Middelburg.
Dossier splijt gemeenteraad
Het dossier doet heemkundigen pijn en splijt ook de gemeenteraad. Zes partijen probeerden onlangs met een motie het archief aan de Nieuwstraat te houden. Simons zei toen al dat dit niet kan, omdat de raad eerder de grondruil met ZorgSaam goedkeurde.
Oud-archivaris De Vries, die zes jaar geleden met pensioen ging, kan daar weinig mee. Net als met het verweer dat het archief op de huidige plek, wanneer de sloop van het gemeentehuis begint, wordt afgesloten van elektriciteit en water. ,,Zet gewoon een generator buiten. We kunnen toch ook naar de maan?”
Archief niet meer bij de tijd
Sluis heeft echter meer redenen voor de verhuizing. Uit een auditrapport zou blijken dat het archief niet meer bij de tijd is en er te weinig geschoold personeel is. Bovendien wil de gemeente haast maken met het digitaliseren van bouwvergunningen en aansluiting vinden bij het Zeeuwse e-Depot.
‘Nooit nieuwe archivaris gezocht’
Dat laatste vindt De Vries een goed idee, maar dat er geen geschoold personeel te vinden is? ,,Toen ik met pensioen ging, werd Geert Stroo, die al bij ons werkte, archivaris. Hij is een paar jaar geleden vertrokken. De gemeente heeft nooit naar een nieuwe archivaris gezocht. Er werken alleen uitzendkrachten. Wij zijn nog regelmatig gebeld, of we wisten waar een stuk te vinden was. Geert woonde inmiddels in Peru, maar hij moest dan vertellen dat ze in gang drie moesten zijn.”
Volgens wethouder Simons zit dat net even anders. ,,Toen Geert stopte, nam de gemeenteraad het besluit van de grondruil.” Daarnaast is de functie van archivaris tegenwoordig heel anders dan zes jaar geleden, betoogt Simons. ,,Die persoon moet nu ook juridisch onderlegd zijn, vanwege de Wet open overheid.”
Archief moet digitaal toegankelijk worden
Verder heeft Sluis zich aan de nieuwe archiefwet te houden. De stukken moeten digitaal in te zien zijn. ,,Heel oude stukken voelen en ruiken, mag straks niet meer. Het archief wordt een leeszaal met computers, waar stukken digitaal razendsnel zijn in te zien. We snappen de gevoeligheid heel goed, maar hebben alle opties uitvoerig onderzocht en komen tot de conclusie dat er geen andere mogelijkheid is.”
De wethouder zegt dat het archief ‘alleen maar beter wordt’. ,,Het Zeeuws Archief is geroutineerd, heeft een mooi restauratieatelier en is heel ver met digitaliseren. Straks is het archief digitaal voor iedereen toegankelijk.”
BRON: https://www.bndestem.nl/sluis/muizen-duivenpoep-en-nietjes-oud-archivaris-willem-vocht-voor-het-archief-van-sluis-nu-dreigt-verhuizing~a6d346ff/